Erişkinlerde Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu yalnızca çocuklarda görülen bir durum değildir; yetişkinlerde de, çocukluk dönemlerinde bu tanıyı almamış olsalar bile, tespit edilebilir. Çocuklar ve yetişkinlerde bu bozukluğun belirtileri farklılık gösterir. Yetişkinlerde, çocukluktaki gibi aşırı hareketlilik, sınıf içinde koşup oynama ya da otorite figürleriyle sürekli çatışma gibi belirtiler gözlemlenmez.Bunun yerine, yetişkinlerde genellikle aşağıda sıralanan belirtilerle karşılaşılır;

• Konsantrasyon ve Odaklanma Sorunları.
• Aşırı Odaklanma.
• Organizasyon ve Unutkanlık Sorunları.
• Dürtüsellik ve Huzursuzluk.
• Hiperaktivite.
• Duygusal Dalgalanmalar ve Sosyal/İş Hayatında Zorluklar.

DEHB’nin Tanımı ve Belirtileri

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), yetişkinlerde de görülen, dikkat sürecindeki tutarsızlıklar, hiperaktivite ve dürtüsel davranışlarla karakterize, nörogelişimsel bir bozukluktur. Bu bölümde, DEHB’nin tanımını ve yetişkinlerde görülen belirtilerini detaylandıracağız.

DEHB’nin Tanımı

DEHB, beynin belli bölgelerindeki nörotransmitter dengesizliklerinden kaynaklanan, genetik ve çevresel faktörlerin etkilediği karmaşık bir nörogelişimsel bozukluktur. Bu bozukluk, kişinin dikkatini sürdürme, impuls kontrolü ve bazen de aşırı hareketlilik (hiperaktivite) gibi alanlarda zorluklar yaşamasına neden olur.

Belirtiler

Erişkin DEHB’sinin belirtileri çocukluk dönemindeki belirtilerden farklılık gösterebilir ve yaşamın farklı alanlarında kendini gösterir:

Dikkat Dağınıklığı

• Uzun Süreli Görevlere Odaklanma Güçlüğü: Uzun süreli veya detay gerektiren görevlerde dikkatin kolayca dağılması.
• Kolayca Sıkılma: Tekrarlayan veya monoton görevlerde hızla ilgi kaybı.
• Unutkanlık: Günlük görevler, randevular veya önemli tarihler gibi bilgileri hatırlamada güçlük.
• Detaylara Dikkat Etmekte Zorlanma: Hatalar yapma veya önemli ayrıntıları gözden kaçırma.

Hiperaktivite

• Huzursuzluk: Uzun süre oturmakta zorlanma, sürekli hareket halinde olma ihtiyacı.
• Aşırı Konuşma: Sosyal durumlarda aşırı ve kontrolsüz konuşma eğilimi.

Dürtüsellik

• Ani Karar Verme: Potansiyel sonuçları düşünmeden ani kararlar alma.
• Sosyal İlişkilerde Zorluklar: İlişkilerde sabırsızlık, sıra bekleyememe veya düşüncesizce davranışlar sergileme.
• Riskli Davranışlar: Düşünmeden hareket etme, riskli faaliyetlere atılma.

DEHB’nin Belirtilerinin Etkileri

Erişkin DEHB’si olan bireyler, işyerinde performans düşüklüğü, sosyal ilişkilerde zorluklar ve özgüven problemleri gibi sorunlar yaşayabilirler. Ayrıca, zaman yönetimi ve organizasyon becerilerindeki eksiklikler günlük yaşamda önemli engeller oluşturabilir.

DEHB, her bireyde farklı şekillerde ve şiddette belirtiler gösterebilir. Bu nedenle, tanı ve tedavi süreci kişiye özgü bir yaklaşım gerektirir. Erişkinlerde DEHB’nin tanımlanması ve anlaşılması, etkili müdahale ve destek stratejilerinin geliştirilmesi için önemlidir.

Erişkin DEHB’nin Teşhisi

Erişkinlerde Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) teşhisi, genellikle çocukluk çağında başlayan belirtilerin yetişkinlik döneminde de devam etmesiyle ilgili bir süreci kapsar. Bu süreç, bireyin günlük yaşamını, iş ve sosyal ilişkilerini etkileyen dikkat eksikliği, hiperaktivite ve dürtüsellik belirtilerinin kapsamlı bir değerlendirilmesini içerir.

Ön Değerlendirme

• Kişisel ve Aile Sağlık Geçmişi: DEHB’nin teşhisi için ilk adım, bireyin sağlık geçmişi, ailede DEHB veya benzer psikiyatrik durumların varlığı hakkında bilgi toplamaktır.
• Belirtilerin Sürekliliği: Erişkin DEHB teşhisi, çocukluk döneminde başlayıp yetişkinliğe kadar devam eden belirtilere dayanır. Bu nedenle, teşhis süreci, belirtilerin yaşamın farklı dönemlerindeki varlığını ve sürekliliğini değerlendirir.

Klinik Değerlendirme

• Detaylı Psikiyatrik Değerlendirme: Psikiyatrist veya klinik psikologlar, DEHB’nin yanı sıra diğer psikiyatrik durumları (örn. anksiyete, depresyon) da değerlendirir. Bu, DEHB belirtilerinin diğer koşullarla karıştırılmamasını sağlar.
• Belirti Listeleri ve Öz Değerlendirme Anketleri: Bireyler, DEHB belirtilerinin şiddetini ve günlük yaşamdaki etkilerini değerlendiren anketleri doldurabilirler.
• Davranışsal Gözlem: Psikologlar, bireyin davranışlarını gözlemleyerek DEHB belirtilerinin varlığını ve şiddetini değerlendirir.

Diğer Değerlendirme Araçları

• Nöropsikolojik Testler: Dikkat, hafıza, yönetici işlevler ve diğer bilişsel becerilerin değerlendirilmesi için kullanılabilir. Bu testler, DEHB’nin bilişsel yönlerini anlamaya yardımcı olur.
• Fiziksel Muayene: Fiziksel sağlık sorunlarının DEHB belirtilerine katkıda bulunup bulunmadığını belirlemek için gerekebilir.

Teşhisin Zorlukları

Erişkin DEHB teşhisi, birçok zorluğu beraberinde getirir. Bu zorluklar arasında, belirtilerin diğer psikiyatrik bozukluklarla örtüşmesi, bireyin geçmişteki belirtileri hatırlama konusundaki güçlükler ve sosyal stigmalar yer alır.

Erişkinlerde DEHB‘nin doğru bir şekilde teşhis edilmesi, uygun tedavi ve müdahalelerin planlanması için kritik öneme sahiptir. Bu süreç, bireyin yaşam kalitesini önemli ölçüde iyileştirebilir. Eğer DEHB belirtileri yaşıyorsanız, bir sağlık profesyoneline danışmak önemlidir. Uzmanlar, belirtilerinizi değerlendirerek size uygun tedavi ve destekleri sağlayabilir.

Tedavi Yöntemleri

Erişkinlerde Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) için uygulanan tedavi yöntemleri, bireysel ihtiyaçlara göre şekillendirilir ve genellikle ilaç tedavisi, psikoterapi ve yaşam tarzı değişikliklerini içerir. Bu tedavilerin amacı, DEHB belirtilerini yönetmek, işlevselliği artırmak ve yaşam kalitesini iyileştirmektir.

İlaç Tedavisi

• Stimülan İlaçlar: En yaygın kullanılan DEHB ilaçlarıdır. Beyindeki dengesiz nörotransmitterleri düzenleyerek dikkat süresini ve konsantrasyonu artırır.
• Non-Stimülan İlaçlar: Stimülanlara yanıt vermeyen veya stimülan kullanamayan bireyler için alternatifler sunar.

Psikoterapi

• Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): DEHB’li bireylerin düşünce ve davranış kalıplarını değiştirerek daha etkili başa çıkma stratejileri geliştirmelerine yardımcı olur.
• Yetişkin DEHB Koçluğu: Organizasyon, zaman yönetimi ve hedef belirleme gibi konularda destek sağlar.

Yaşam Tarzı Değişiklikleri ve Destekleyici Tedaviler

• Düzenli Fiziksel Aktivite: Dikkat ve ruh hali üzerinde olumlu etkileri vardır.
• Yeterli Uyku: DEHB belirtilerinin yönetiminde kritik öneme sahiptir.
• Beslenme: Sağlıklı bir diyet, bazı bireylerde belirtilerin hafifletilmesine yardımcı olabilir.

Tedavi Planının Önemi

Erişkin DEHB’si olan bireyler için kapsamlı bir tedavi planı, hem psikolojik hem de fizyolojik ihtiyaçları adres almalıdır. Bu, bireyin iş, okul ve sosyal yaşamındaki işlevselliğini önemli ölçüde iyileştirebilir. DEHB tedavisinde, bireyin kendine özgü ihtiyaçlarını dikkate alan, esnek ve bütüncül bir yaklaşım benimsemek önemlidir.

Erişkin DEHB ile Başa Çıkma Stratejileri

Erişkin DEHB’si olan bireyler için günlük yaşamda uygulanabilecek bazı stratejiler şunlardır:

• Zaman Yönetimi: Günlük planlar yapmak ve önemli görevleri listelemek, zamanı daha verimli kullanmaya yardımcı olabilir.
• Organizasyon: Yer ve zamanı belirli görevler için ayırmak, dağınıklığı azaltır ve odaklanmayı artırır.
• Dinlenme ve Egzersiz: Düzenli egzersiz ve yeterli dinlenme, dikkat süresini ve genel sağlığı iyileştirebilir.
• Profesyonel Destek: Psikoterapi, bireyin zorluklarıyla başa çıkmasına ve daha sağlıklı davranış kalıpları geliştirmesine yardımcı olabilir.

Toplumda DEHB Farkındalığı

Erişkin DEHB’si, toplumda yeterince tanınmayan ve yanlış anlaşılan bir durumdur. Bu durumun daha iyi anlaşılması ve kabul edilmesi, DEHB’si olan bireylerin yaşadığı zorlukların azaltılmasına ve desteklenmesine katkı sağlayabilir.

Erişkin DEHB‘si, yönetilebilir bir durumdur ve doğru tedavi ve destekle bireyler, tam ve üretken bir yaşam sürdürebilirler. Eğer siz de bu belirtileri yaşıyorsanız, bir sağlık profesyoneline başvurarak yardım alabilirsiniz. Unutmayın, DEHB ile yaşamak zor olabilir, ancak uygun stratejiler ve destekle, bu zorlukların üstesinden gelmek mümkündür.

Her konuda olduğu gibi, psikolojik sağlık ve iyileşme süreçlerinde de uzman desteği almak büyük önem taşımaktadır.  Samsun psikolog ihtiyaçlarınızda, Manapsikolog olarak yanınızda olduğumuzu hatırlatmak isteriz.

Yaşamın getirdiği zorluklarla başa çıkmak, kendinizi daha iyi anlamak veya ilişkilerinizi güçlendirmek için profesyonel yardım almanın değerini küçümsemeyin. Samsun’da kaliteli ve anlayışlı psikolojik destek arayışınızda, deneyimli ekibimizle her zaman yanınızdayız. İyi bir dinleyici ve rehber arıyorsanız, Manapsikolog olarak sizlere destek olmak için buradayız.

Sıkça Sorulan Sorular