Çocuklarda Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu

Çocukluk dönemi, bireyin fiziksel, duygusal ve zihinsel olarak hızla geliştiği bir zaman dilimidir. Bu gelişim sürecinde, bazı çocuklar Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) ile karşılaşabilirler. DEHB, çocukların okul başarısından sosyal ilişkilerine kadar birçok alanda zorluklar yaşamasına neden olabilen, genellikle yanlış anlaşılan bir durumdur.  DEHB’nin ne olduğunu, belirtilerini, nedenlerini ve çocuklarımıza nasıl yardımcı olabileceğimizi derinlemesine inceleyeceğiz.

Çocuklarda Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Nedir?

DEHB, dikkat eksikliği, hiperaktivite ve dürtüsellik belirtileri ile karakterize bir nörogelişimsel bozukluktur. Bu durum, çocukların okulda, evde ve arkadaş çevrelerinde çeşitli zorluklar yaşamasına neden olabilir. DEHB’nin temel özellikleri arasında odaklanma güçlüğü, aşırı hareketlilik ve düşüncesizce hareket etme bulunur.

DEHB’nin Belirtileri

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), çocuklarda görülen ve onların akademik başarılarını, sosyal ilişkilerini ve günlük yaşantılarını etkileyebilen bir durumdur. DEHB belirtileri, çocuktan çocuğa farklılık gösterebilir ve genellikle okul öncesi dönemde kendini göstermeye başlar. Bu belirtileri anlamak, çocuklara doğru desteği sağlamak için hayati öneme sahiptir.

Dikkat Eksikliği

Dikkat eksikliği, çocukların odaklanma ve dikkatlerini sürdürmede yaşadıkları zorlukları ifade eder. Bu durum, şu şekillerde kendini gösterebilir:

• Kolayca Dikkatinin Dağılması: Çocuklar, dış etkenlerden kolayca etkilenir ve verilen görevlere odaklanmakta zorlanırlar.
• Talimatları Takip Etmede Güçlük: Verilen talimatları sonuna kadar dinlemekte ve takip etmekte zorlanırlar, bu da görevleri tamamlamada aksamalara yol açar.
• Detaylara Dikkat Etmeme: Küçük detayları gözden kaçırma eğilimindedirler, bu da hatalı işler yapmalarına neden olabilir.

Hiperaktivite

Hiperaktivite, çocukların aşırı enerjik olmaları ve sürekli hareket halinde olmaları durumudur. Belirtiler şunları içerebilir:

• Sürekli Hareket Halinde Olma: Çocuklar, otururken bile durmadan ayaklarını sallama, kalkıp etrafı dolaşma gibi hareketler sergiler.
• Oturmakta Zorlanma: Sınıf gibi durmaları gereken yerlerde oturmaları istendiğinde büyük zorluk yaşarlar.
• Sakin Duramama: Sakin ve sessiz aktivitelerde bulunmakta zorlanırlar, sürekli bir şeylerle meşgul olma ihtiyacı hissederler.

Dürtüsellik

Dürtüsellik, çocukların düşünmeden ani kararlar vermesi ve harekete geçmesi durumudur. Bu, şu şekillerde ortaya çıkabilir:

• Sıra Bekleyememe: Oyunlarda veya sınıf içindeki etkinliklerde sırasını beklemekte zorlanırlar.
• Düşüncesizce Hareket Etme: Potansiyel sonuçlarını düşünmeden, ani ve düşüncesiz kararlar alabilirler.
• Riskli Davranışlar: Tehlikeyi göz ardı eden ve zarar verebilecek eylemlerde bulunma eğiliminde olabilirler.

DEHB‘nin belirtileri, çocuğun yaşam kalitesini ve günlük işlevselliğini önemli ölçüde etkileyebilir. Bu belirtilerin farkında olmak ve anlamak, ebeveynlere ve eğitimcilere çocuğa uygun destek ve müdahaleleri sağlama konusunda yardımcı olur. Erken müdahale, çocuğun sosyal, akademik ve duygusal gelişimi için kritik öneme sahiptir. Bu yüzden, DEHB belirtileri gösteren çocuklara anlayışla yaklaşmalı, onlara destek olmalı ve gerektiğinde profesyonel yardım alınmalıdır. Her çocuk eşsizdir ve doğru yaklaşım ve destekle, DEHB’nin getirdiği zorlukların üstesinden gelebilir.

DEHB’nin Nedenleri

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), çocuklarda görülen karmaşık bir nörogelişimsel durumdur. DEHB’nin kesin nedenleri tam olarak anlaşılmamış olsa da, araştırmalar bu bozukluğun gelişiminde birçok faktörün rol oynadığını göstermektedir. Aşağıda, DEHB’nin olası nedenlerine detaylı bir bakış sunulmaktadır:

Genetik Faktörler

• Ailede DEHB Öyküsü: DEHB’nin en güçlü belirleyicilerinden biri genetiktir. DEHB’li bir çocuğun ailesinde, özellikle de birinci derece akrabalarında (ebeveynler, kardeşler) bu durumu yaşamış bireylerin bulunma olasılığı daha yüksektir.
• Genetik Araştırmalar: Genetik çalışmalar, DEHB ile ilişkili olabilecek çeşitli genlerin varlığını ortaya koymuştur. Bu genler, beyin fonksiyonları ve nörotransmitter sistemleri üzerinde etkili olabilir.

Beyin Yapısı ve İşleyişi

• Beyin Görüntüleme Çalışmaları: Beyin görüntüleme teknikleri, DEHB’li bireylerin bazı beyin bölgelerinde, özellikle dikkat ve hareket kontrolü ile ilgili alanlarda, yapısal ve işlevsel farklılıklar olduğunu göstermiştir.
• Nörotransmitter Dengesizlikleri: DEHB, beyindeki nörotransmitterlerin (dopamin ve noradrenalin gibi) dengesizliği ile ilişkilendirilmiştir. Bu kimyasallar, dikkat, hareket ve dürtü kontrolü gibi işlevleri düzenler.

Çevresel Faktörler

• Gebelik ve Doğum Koşulları: Hamilelik sırasında sigara ve alkol kullanımı, düşük doğum ağırlığı ve erken doğum gibi faktörler DEHB riskini artırabilir.
• Erken Yaşta Maruz Kalınan Toksinler: Kurşun gibi çevresel toksinlere erken yaşta maruz kalmak, çocuklarda DEHB riskini artırabilir.
• Beslenme ve Diyet: Bazı araştırmalar, beslenme alışkanlıklarının ve belirli gıda katkı maddelerinin DEHB belirtileri üzerinde etkili olabileceğini öne sürmektedir.

Psikososyal Faktörler

• Aile İçi Stres: Aile içinde yaşanan yüksek düzeyde stres ve çatışma, çocuğun duygusal ve davranışsal problemler yaşamasına neden olabilir.
• Eğitim Ortamı: Yetersiz eğitim ortamları ve destekleyici olmayan öğrenme koşulları da DEHB belirtilerinin daha belirgin hale gelmesine katkıda bulunabilir.

DEHB‘nin nedenleri çok yönlüdür ve genellikle birbiriyle etkileşim içinde olan genetik, biyolojik ve çevresel faktörlerden kaynaklanır. Bu karmaşıklık, DEHB’nin teşhis ve tedavisinde bireyselleştirilmiş yaklaşımların önemini vurgular. DEHB’li çocuklara ve ailelerine etkili destek sağlamak için, bu çeşitlilik göz önünde bulundurularak kapsamlı bir değerlendirme ve bütüncül bir müdahale stratejisi geliştirilmelidir. Her çocuğun benzersiz olduğunu ve DEHB ile ilgili zorlukların üstesinden gelmek için farklı yaklaşımlar ve destekler gerektirebileceğini unutmamak önemlidir.

DEHB ile Nasıl Başa Çıkılır?

DEHB’nin üstesinden gelmek, hem çocuğun hem de ailenin ortak çabasını gerektirir. İşte bazı öneriler:

1. Bilgilendirme ve Farkındalık: DEHB hakkında bilgi edinmek, çocuğunuzun ne yaşadığını anlamanıza ve nasıl destek olabileceğinize dair bir temel sağlar.
2. Profesyonel Yardım: Bir çocuk psikoloğu veya psikiyatristi, DEHB’nin yönetimi konusunda rehberlik ve destek sunabilir.
3. Davranışsal Stratejiler: Pozitif pekiştirme, zaman yönetimi ve organizasyon becerileri gibi davranışsal stratejiler, çocukların günlük zorluklarla başa çıkmasına yardımcı olabilir.
4. Eğitim Ortamının Düzenlenmesi: Öğretmenler ve okul yönetimi ile işbirliği yaparak, çocuğunuzun eğitim ortamını onun ihtiyaçlarına göre düzenlemek önemlidir.
5. İlaç Tedavisi: Bazı durumlarda, ilaç tedavisi çocuğun odaklanmasını ve hiperaktiviteyi kontrol altına almasına yardımcı olabilir. Ancak, bu karar bir sağlık profesyoneli tarafından verilmelidir.

Ailelere Tavsiyeler

• Sabırlı Olun: DEHB, zaman ve sabır gerektiren bir yolculuktur. Çocuğunuzun ilerlemesini kutlayın ve zorlukları birlikte aşmaya hazır olun.
• Güçlü Yönleri Vurgulayın: Çocuğunuzun DEHB ile ilgili zorluklarının yanı sıra, onun güçlü yönlerini ve başarılarını da vurgulayın.
• Destekleyici Bir Ağ Kurun: Diğer ailelerle ve DEHB alanında uzmanlaşmış profesyonellerle iletişim kurarak, deneyimlerinizi paylaşın ve destek alın.

DEHB, hem çocuk hem de ailesi için zorlayıcı olabilir, ancak doğru anlayış, destek ve yönlendirme ile çocuklar bu zorlukların üstesinden gelebilir ve potansiyellerine ulaşabilirler. Unutmayın, her çocuk eşsizdir ve DEHB ile mücadele eden her çocuğun kendi benzersiz güçleri ve kapasiteleri vardır. Bu yolculukta çocuğunuza eşlik ederken, onun bu özel yolculuğunda ona rehberlik edecek bir pusula olabilirsiniz.

Her konuda olduğu gibi, psikolojik sağlık ve iyileşme süreçlerinde de uzman desteği almak büyük önem taşımaktadır.  Samsun psikolog ihtiyaçlarınızda, Manapsikolog olarak yanınızda olduğumuzu hatırlatmak isteriz.

Yaşamın getirdiği zorluklarla başa çıkmak, kendinizi daha iyi anlamak veya ilişkilerinizi güçlendirmek için profesyonel yardım almanın değerini küçümsemeyin. Samsun’da kaliteli ve anlayışlı psikolojik destek arayışınızda, deneyimli ekibimizle her zaman yanınızdayız. İyi bir dinleyici ve rehber arıyorsanız, Manapsikolog olarak sizlere destek olmak için buradayız.

Sıkça Sorulan Sorular